De deuren van het droogdok, de kranen, de schepen die op reparatie liggen te wachten: alles is groot en indrukwekkend op de scheepswerf van Damen in Amsterdam-Noord. “We hebben hier alle politieke partijen over de vloer gehad,” vertelt directeur Tjeerd Schulting. “Dat werkt toch het beste. Als mensen hier zelf hebben kunnen rondkijken, begrijpen ze beter wat we hier doen. En hoe belangrijk het is dat we dit hier kunnen blijven doen.”

Die boodschap is overgekomen. In september maakte de provincie Noord-Holland bekend het Cornelis Douwesterrein aan het IJ aan te wijzen als industrieterrein van provinciaal belang. Dat betekent dat de gemeente Amsterdam haar plannen om op de grond een woonwijk neer te zetten voorlopig in de ijskast moet zetten. In de komende twee jaar zullen door een kwartiermaker de verschillende scenario’s voor de toekomst van het gebied worden verkend.

Bij Damen Shiprepair Amsterdam is het bericht met blijdschap en opluchting begroet. “Ons huurcontract loopt af in 2028, dus de tijd begon te dringen,” legt Schulting uit. “We zijn al tien jaar bezig om ons verhaal te doen. Om te vertellen waarom een scheepswerf op deze plek zo belangrijk is voor de haven, voor de regio, voor het land en zelfs voor Europa. Er is nog geen definitief besluit genomen, maar deze aanwijzing geeft lucht. Het is een enorme steun in de rug.”

Het besluit van de provincie past in een ontwikkeling die landelijk is ingezet om de maritieme maakindustrie te behouden en te versterken. Schulting: “Een halve eeuw geleden was Nederland een wereldspeler op het gebied van de scheepsbouw. Die positie zijn we kwijt. We zitten nu op een aandeel van vier procent en dreigen het kritieke punt te naderen waarop we als land niet meer in staat zijn zelf schepen te bouwen en te onderhouden.”

De zorgen daarover worden nu ook gedeeld door de landelijke politiek. In de afgelopen jaren is de maritieme maakindustrie onder de loep genomen. Daarbij is ook gekeken naar de strategische ligging van de bedrijven. “Het grootste deel van de landelijke dokcapaciteit ligt in Rotterdam. Verder hebben we Vlissingen en Delfzijl. Hier in Amsterdam zit een derde deel van de totale capaciteit. Wij zijn, samen met onze Oranjewerf, bovendien het enige bedrijf in deze regio dat schepen boven de honderd meter droog kan zetten.”

Anders dan de andere werven, bevindt Damen Shiprepair Amsterdam zich in een drukbevolkt deel van het land. Daar concurreert het voortbestaan van de maritieme maakindustrie met andere belangen, zoals de woningnood. “Als het gaat om het woekeren met schaarse ruimte, is dit bedrijf het meest aansprekende voorbeeld in het land,” weet Schulting. “Overal in en rond de stad wordt gezocht naar grond om woningen neer te zetten. Wij  snappen dat daarbij ook naar ons wordt gekeken.”

Niet alleen gekeken. Amsterdam presenteerde eerder plannen voor de bouw van bijna 10.000 woningen op het terrein van Damen. De bouw daarvan zou beginnen in 2029, na een verhuizing van het bedrijf naar een andere plek. “We zijn altijd in gesprek gebleven,” zegt Schulting over het gevoelige dossier. “We hebben zelfs nog een alternatief plan bedacht voor woningen in combinatie met de werf. Daar is twee jaar aan gewerkt. Het was binnen tien minuten van tafel geveegd.”

De aanwijzing door de provincie van het potentiële bouwterrein als beschermd gebied, is voor Amsterdam een lelijke streep door de rekening. Schulting begrijpt het chagrijn, maar spreekt meteen de hoop uit dat het tijdelijk is. “Het steekt, vermoed ik, dat wij niet alleen op de Stopera om hulp hebben gevraagd, maar ook in Den Haag en Brussel. Ik denk dat men ook het belang van het bedrijf heeft onderschat. Zo van: o ja, we hebben daar in Noord ook nog ergens een werf.”

Wat dat betreft kan Amsterdam nog wat leren van Rotterdam, vindt de directeur. “In Rotterdam zit de haven echt in het hart van de mensen. Als je daar een tram ziet rijden, staat er reclame voor de haven op. De Rotterdammers zijn daar trots op. In Amsterdam is dat eeuwenlang ook zo geweest. De komst van het Centraal Station heeft echter een muur geplaatst tussen de stad en het water. De meeste inwoners van nu zien Amsterdam helemaal niet als een havenstad.”

Daar valt dus nog wat zendingswerk te verrichten. Bij Damen gebeurt dat met de open dagen die geregeld worden gehouden, maar ook met de vestiging van een hip restaurant op de werf, Helling 7. “We hebben dat gedaan om de buitenwereld te laten zien dat wij hier zijn,” vertelt Schulting. Lachend: “Dat werkt heel goed. Het restaurant is inmiddels vele malen bekender dan ons bedrijf. Maar ik hoor dat de bezoekers het prachtig vinden om te eten op deze bijzondere plek.”

Een podium bij uitstek voor het uitventen van de historie en toekomst van de scheepsbouw is Sail Amsterdam, dat volgend jaar samenvalt met de 750e verjaardag van de stad. De werf van Damen wordt in augustus een van de centra van het evenement. “Er ligt al een enorm draaiboek klaar. Ik mag nog niet te veel verklappen, maar er gaat van alles gebeuren en het wordt heel mooi. Sail wordt zo’n moment dat iedereen in Amsterdam beseft dat we een haven hebben.” 

Schulting benadrukt dat de relatie met de stad onverminderd hecht is, ook na alle perikelen over de bestemming van de grond. “We voelen ons Amsterdams, en we vinden het belangrijk om actief te zijn in de stad. We zijn sponsor van de jubileumviering. Als verjaardagscadeau aan Amsterdam hebben we een vier meter hoog standbeeld gemaakt van gerecycled scheepsstaal. Het is onderdeel van een project van de Amsterdam Monster Factory en staat nu in het Vondelpark.” 

Jubileum of niet: de gesprekken over de toekomst van de werf zullen doorgaan. Schulting beseft dat in de verschillende scenario’s ook een verhuizing naar een andere plek zal worden meegenomen. “Zeker is dat de huidige dokcapaciteit aanwezig moet blijven achter de sluizen van IJmuiden. Dat kan hier zijn, maar ook elders. Het verhuizen van een werf van deze omvang is nooit eerder gebeurd. Tegelijkertijd: dingen doen die nooit eerder zijn gedaan, daar zijn we in Nederland goed in.”