Wereldsluis

Zeesluis IJmuiden – 70 meter breed, 500 meter lang en 18 meter diep – neemt op dat moment na meer dan 100 jaar het schutten van de Noordersluis over. En daar was ‘oude dame’ al enige tijd aan toe, maar de wisseling van de wacht moest als gevolg van nieuwe inzichten in het ontwerp in het caisson van de deurkassen van de nieuwe sluis worden uitgesteld. De beoogde opening werd daardoor niet eind oktober 2019, maar eind januari volgend jaar. De extra inspanning als gevolg van de nieuwe inzichten voor de realisatie van de deurkassen in de sluishoofden komt voor rekening van Consortium OpenIJ. Opdrachtgever Rijkswaterstaat draagt de extra kosten die voortkomen uit onder meer het langer openhouden van de Noordersluis. De totale kosten van het bouwwerk, inclusief 26 jaar servicekosten, nu net boven de 1 miljard euro uitkomen.

Alle werkzaamheden vinden al sinds het begin van de coronacrisis plaats binnen de door het RIVM geslagen piketpaaltjes. Dat houdt voor alle kantoorpersoneel op de bouwplaats in dat ze al maanden thuiswerken. Dus ook Omgevingsmanager Jan Rienstra van Rijkswaterstaat, die sinds de start van de bouw verantwoordelijk is voor het managen van alle aspecten die betrekking hebben op de omgeving van de zeesluis. Hij doet dat samen met Astrid Bolle, Omgevingsmanager bij OpenIJ. Rienstra heeft net een stremming van de Noordersluis van twee dagen achter de rug als gevolg van het aanbrengen van de bodembescherming kanaalzijde. onderhoudswerkzaamheden. “Dat begint weken daarvoor met een uitgebreide presentatie aan de nautische dienstverleners over het vlot en veilig begeleiden van het scheepvaartverkeer. Daarnaast bespreek je bij elke maatregel de verkeers- en mobiliteitsaspecten met Port of Amsterdam. In alle gevallen informeren we ook de bewoners.”

Het valt Rienstra zwaar dat hij op het moment suprême, nu de nieuwe sluis duidelijk smoel krijgt, niet op de bouwplaats aanwezig mag zijn. “Een omgevingsmanager moet het hebben van menselijk contact op de werkvloer en dat zit er op dit moment gewoon niet in. Dat was in de jaren voor de coronacrisis wel anders. Toelichting over het grootse werk in het SHIP en rondvaarten langs de sluis in wording. Mooie verhalen vertellen over de bouwkundige en technische aspecten van een bouwwerk dat zijn gelijke in de rest van de wereld niet kent. Dan zie je mensen genieten en merk je dat omwonenden trots zijn op het werk dat voor hun deur plaatsvindt.”

”Drastische ingrepen ter bevordering van de continuïteit en de veiligheid hebben er tijdens de bouw van de zeesluis tot dusver niet plaatsgevonden. “Het is één keer gebeurd in 2016 dat verschoven zandpakketten de vaarweg naar de Noordersluis blokkeerden. Rekening houdend met de belangen van de scheepvaart en de nautische dienstverlening, handelde OpenIJ toen erg adequaat. In no time werd er een cutterzuiger uit Rotterdam geregeld en binnen twaalf uur was het probleem opgelost.”

Van de IJmond is bekend dat er nogal wat bommen en bunkers uit de Tweede Wereldoorlog liggen, dus is ruim voor de start van de bouw de bodem meter voor meter onderzocht op explosieven. De munitie welke tevoorschijn kwam bij het afgraven van het Zuidersluiseiland is gecontroleerd tot ontploffing gebracht op door de Explosieven Opruimingsdienst op het strand bij IJmuiden. Er zijn géén bommen gevonden. Objecten ouder dan 50 jaar zijn ‘archeologisch waardevol’ en zo zijn de aangetroffen bunkers opgetekend en netjes opgeslagen in een archief in Alkmaar. De bunkers die tijdens het voorbereidend werk aan de nieuwe zeesluis, zijn vermorzeld en elders op het complex als grondstof gebruikt. Verder herinneren een keepwagen en stukken rails nog aan de bouw van de Noordersluis uit 1929. In Zeesluis IJmuiden vind je op de bodem van de deurkas alleen de Havenpenning van voormalig havenmeester Cor Ouwendijk. Daar rolt straks de sluisdeur aan zeezijde bij iedere schutting overheen.

Voor Jan Rienstra – en dat geldt voor velen – was de intocht van de eerste sluisdeur van drie die waren besteld in Zuid-Korea het hoogtepunt van het traject. “Kippenvelmoment: Hoe ze eerst naar Rotterdam moesten worden vervoerd om vervolgens bij weinig wind per stuk over de Noordzee naar Amsterdam werden gesleept.. Belangrijk is dat we onder alle omstandigheden continuïteit aan de haven hebben kunnen bieden. En je overwint tegenslagen; dat het caisson een zwaardere fundering en extra bewapening in het beton nodig had, waardoor de nieuwe sluis twee jaar later wordt opgeleverd. Het is uitermate vervelend dat je de geplande datum niet kunt halen, maar het heeft de scheepvaart niet gefrustreerd en we zijn er in de communicatie altijd transparant in geweest door tijdig het verhaal te vertellen zoals het is.”

Als de zeesluis IJmuiden straks in bedrijf gaat, stroomt er per schutting ongeveer 10.000 ton zout het Noordzeekanaal in. Dubbel zoveel als nu. Dat heeft negatieve gevolgen voor natuur, landbouw en drinkwatervoorziening en daarom neemt Rijkswaterstaat de maatregel van selectieve onttrekking. Rienstra: “Dat wordt opgelost met een betonnen scherm in het Binnenspuikanaal, met onderin een opening, een ‘brievenbus’. Die zorgt dat vooral het lager gelegen zoute water, op de bodem van het kanaal, via het gemaal en de spuisluis naar zee wordt afgevoerd. Het scherm is operationeel vanaf eind 2024. Tot die tijd houden we de Noordersluis stand-by. Blijkt uit monitoring op het Noordzeekanaal dat de verzilting door de ingebruikname van de nieuwe zeesluis oploopt, dan gaan we afwisselend schutten met de Noordersluis en de nieuwe zeesluis.”

Een nieuwe, grote zeesluis bij IJmuiden is nodig voor de ontwikkeling van de Amsterdamse havenregio en het Noordzeekanaalgebied. Bovendien is de sluis van groot belang voor nationaal en internationaal goederentransport.

De nieuwe zeesluis biedt ruimte voor het groeiende goederentransport. Het vervoer van goederen via zee neemt toe en schepen zijn steeds groter en vooral breder. De huidige Noordersluis, gebouwd in 1929, wordt te klein voor een vlotte en veilige doorstroming van deze grotere schepen. De sluis bereikt bovendien in 2029 het einde van haar technische levensduur. Na ingebruikname van de nieuwe, grote zeesluis, stellen we de Noordersluis buiten bedrijf. In het project Toekomst Noordersluis is de afgelopen jaren samen met omgevingspartijen nagedacht over de functie van Noordersluis. De ideeën die dit heeft opgeleverd worden nu verder uitgewerkt.

Door de bouw van de nieuwe zeesluis behoudt de Amsterdamse havenregio haar internationale positie. De Amsterdamse havenregio is namelijk niet alleen belangrijk voor Noord-Holland maar ook voor de Nederlandse en Europese economie. Het Noordzeekanaalgebied en de Amsterdamse regio vervullen immers een grote rol in de verbinding met het Europese achterland.