Primeur in de pijplijn

De methode om zout te onttrekken aan het water is op zich niet nieuw en wordt op veel kleine schaal al toegepast bij het gemaal De Helsdeur in Den Helder en werkt goed. Gelet op de grootte van de installatie in het Noordzeekanaal, gaat het hier om een constructie die niet eerder is gebouwd en uniek is in de wereld.

Het is inmiddels geen geheim meer dat bij elke schutting van Zeesluis IJmuiden ongeveer 10.000 ton zout in het water meekomt. Dat is 4.000 ton meer dan het geval was bij de oude Noordersluis. Het is belangrijk dat overtollig zoutwater wordt afgevoerd om verdere verzilting van het Noordzeekanaal te voorkomen, want teveel zout heeft een negatief effect op de natuur, land- en tuinbouw en drinkwatervoorziening in deze regio. Het Noordzeekanaal is verbonden aan het Amsterdam-Rijnkanaal en een deel van het water wordt gebruikt om drinkwater van te maken. Ook gaat er water naar de binnendijkse polders als het waterpeil daar te laag is. En de landbouw heeft zoetwater nodig.

Selectieve onttrekking van zoutwater nadat het meekomt via het sluiscomplex zorgt ervoor dat er zogeheten zoutdam ontstaat die zich het beste laat omschrijven als een grote (zoutwater) brievenbus. Omdat zoutwater zwaarder is dan zoetwater, zakt het zoute water naar de bodem. Door een opening onderin de zoutdam stroomt het zoute water via het Spui- en Gemaalcomplex terug naar zee. Het zoete water wordt door de zoutdam tegengehouden en blijft in het Noordzeekanaal. De maatregel is uitgebreid getest en in 2019 kreeg Rijkswaterstaat de bevestiging dat de installatie voldoende zout terug zou brengen naar zee.

De zoutdam treedt in 2024 in werking. Om de zoutwaardes in het Noordzeekanaal niet te hoog op te laten lopen, geldt voor Zeesluis IJmuiden dat schutten van schepen aanbodgestuurd plaatsvindt. Het gevolg is dat naast Zeesluis IJmuiden ook de 100 jaar oude Noordersluis in gebruik blijft en per schip wordt bekeken welke doorgang opengaat voor verkeer. In die afweging wordt elke keer gelet op het aanbod van de scheepvaart en het zoutgehalte op het Noordzeekanaal. Deze wijze van schutten geldt voor de komende 3 jaar, totdat de zoutdam functioneel beschikbaar is. 

Ondanks dat Zeesluis IJmuiden nog niet volledig kan worden ingezet, wordt deze wel optimaal benut. Jordy Husslage (Hoofd Operatie & Plv. Havenmeester Port of Amsterdam). ‘Op het moment dat Zeesluis IJmuiden opengaat, laten we hier zo veel mogelijk schepen tegelijkertijd doorheen varen. Dus het kan zijn dat een schip dat normaal door de Noordersluis zou gaan, op dat moment door Zeesluis IJmuiden gaat.’

Husslage benadrukt dat met aanbodgestuurd schutten een manier is bedacht waardoor zowel de regio als de scheepvaart de potentie van de sluis kan benutten. Jordy: ‘Bedrijven die grotere schepen willen aantrekken, kunnen dat nu doen. In de praktijk is dat al merkbaar. Er komen al grotere schepen dan voorheen naar Amsterdam. En bedrijven passen hun afmeerfaciliteiten daar ook op aan.