Ambities maar ook forse uitdagingen 

Minister Rob Jetten heeft deze week iedere dag een wind-event. Gister was hij in Polen voor een internationale conferentie, vandaag is hij hier in IJmuiden voor WindDay 2022. Dat vindt hij geweldig, vertelt hij in zijn keynote speech aan ruim vijfhonderd man publiek: “Want zonder jullie kan ik mijn klimaatambities niet waarmaken. We staan voor een enorm grote transitie en wat mij betreft wordt de Noordzee dé plek en windenergie dé energievorm om die ambities te realiseren.”

In allerlei bewoordingen benadrukken de sprekers van WindDay 2022 voor wat voor gigantische uitdaging we staan. We moeten ‘enorme stappen’ zetten voor de ‘onwijs complexe puzzel’ die we vooral ‘met elkaar’ moeten gaan leggen.

Hoe dat precies moet gebeuren? Daarover gingen honderden professionals met elkaar in gesprek in de Felison Cruise Terminal in IJmuiden. Ze kregen een rijk en interactief programma voorgeschoteld onder leiding van dagvoorzitter Harm Edens, die de dag op een vrolijk-kritische blik modereerde.

Het welkomstwoord is van Hans Timmers, voorzitter van NWEA, de organisator van deze dag. Timmers hamert in zijn speech op het nemen van verantwoordelijkheid. “We zijn nu zo’n grote sector geworden, dat we ook verantwoordelijkheid moeten dragen voor onze omgeving. Dat vergt een grote gedragsopgave; daarover moeten we samen in gesprek.” Het ‘met elkaar’-element is volgens hem belangrijker dan ooit.

Verder benadrukt Timmers dat we naar de lange termijn moeten kijken wat betreft de ontwikkeling van windenergie. “Kijk wat je in 2050 nodig hebt en reken dan terug naar waar we nu mee moeten beginnen.”

Na de speech van Timmers komt Sylvia Boer het podium op, directeur van Amsterdam IJmuiden Offshore Ports (AYOP), een offshore-netwerkvereniging en tevens mede-organisator en host van WindDay. Boer kondigt de ludieke actie van AYOP aan waarbij de vereniging afziet van een goodiebag voor alle vijfhonderd aanwezigen, maar in plaats daarvan de vrijgekomen 10.000 euro investeert in een stukje windpark op zee van Meewind. Jurjen Algra van Meewind neemt de cheque in ontvangst.

Daarna is het tijd voor de keynote speech van de minister van Klimaat en Energie: Rob Jetten. Hij vertelt over de Nederlandse ambities op dat gebied. En die zijn groots te noemen. “We willen in Nederland in 2050 klimaatneutraal zijn. Als we dat willen halen, zullen we de energietransitie de komende jaren enorm moeten versnellen. Al in 2030 moet de CO2-uitstoot met zestig procent zijn gereduceerd en zal windenergie de grootste energiebron zijn.”

Jetten noemt de Noordzee dé toekomstige ‘energiefabriek van Nederland’. Maar wordt die Noordzee niet veel te vol? “Ik geloof erg in win-win,” zegt Jetten. “Ik denk dat we ook in windparken de natuur kunnen versterken en stappen kunnen maken op het gebied van voedselproductie op zee. Daar zitten enorme kansen.”

Waar Jetten het ambitieuze verhaal mag vertellen, benoemt gedeputeerde Edward Stigter van de provincie Noord-Holland welke zaken nog in de weg staan die ambities te voltooien. Hij noemt het grondstoffentekort voor het bouwen van windmolens en het gebrek aan personeel om ze te maken en installeren. Vervolgens is er het vraagstuk van biodiversiteit, het draagvlak onder bewoners en het ruimtegebrek op zee en vooral op land.

Maar het grootste hoofdpijndossier is volgens Stigter de netcongestie: te weinig ruimte op het energienet zou maken dat Nederland haar klimaatambities niet zou kunnen uitvoeren. “Dat kan toch niet waar zijn,” zegt hij in een appèl aan het publiek. “We moeten versneld infrastructuur aanleggen en onorthodoxe maatregelen nemen om deze problemen te tackelen – want dit laten we niet gebeuren.”

Na een koffiepauze in een zomers zonnetje is het tijd voor een eerste debat onder leiding van Sylvia Boer met drie directeuren van Noord-Hollandse havens, plus de business development manager van Den Helder Airport. Zijn zij klaar voor de energietransitie?

Peter van de Meerakker van Zeehaven IJmuiden zegt dat het alleen kan als de havens de infrastructuur delen. “We kunnen niet allemaal een eigen steiger en onderhoudsfaciliteit wensen; daar is simpelweg geen ruimte voor.” Voor Dorine Bosman van Port of Amsterdam is de komst van de nieuwe Energiehaven belangrijk; cruciaal bij het aanleggen van windparken. “Die zie ik liever gister dan vandaag gerealiseerd.” Jacoba Bolderheij van Port of Den Helder benoemt aanvullend het belang van waterstof in de energiemix; zonder gaat het volgens haar niet lukken.

Nick Waterdrinker van Den Helder Airport voegt tenslotte toe dat het daarom tijd wordt om nu eens écht overeen te komen wat er concreet moet gebeuren om die ambities in 2050 te halen. “Het ‘hoe’ vastleggen; daar heb ik behoefte aan.”

Een kort changement maakt het podium vrij voor een expertdebat met zeven belangrijke spelers uit de windenergiemarkt. Zij praten over de uitdagingen bij de aanstaande exponentiele groei. Eén daarvan is: hoe houden we het rendabel? Renske Ytsma van RWE maakt zich daar zorgen over. “Doordat we zo’n strakke roadmap hebben gekregen van de overheid, vrees ik dat we duurder uit zijn dan nodig, omdat we ons koste wat kost aan de planning moeten houden.”

Ook gaat het over standaardisatie van windmolens. Een goed idee volgens sommigen, omdat het ruimte en rust zou bieden om de hoge ambities waar te maken. Erik Hiensch van Vattenfall denkt daarentegen dat je met bijvoorbeeld een maximale tiphoogte niet veel opschiet. “We opereren in een internationale markt, dus lokale regelgeving zal niet veel effect hebben.” Michel Kurstjens van Sif Netherlands stelt dat Nederland júist een voortrekkersrol kan spelen op dit gebied in de internationale markt. Hij krijgt er een voorzichtig applaus voor uit het publiek.

Na de lunchpauze neemt het publiek plaats aan een tiental ronde tafels in de ontvangsthal van de terminal. Daar leiden tafelhosts ieder een gesprek over een specifiek thema in de windenergie. Zo gaat het over de end of life verwerking van windturbines door HorYzon, vertelt TNO over offshore systeemintegratie en legt Vattenfall uit hoe het staat met de aanleg van windpark Hollandse Kust Zuid.

Daarna verplaatst het publiek zich weer naar de grote zaal voor een talkshow over een prangende vraag: is waterstof ‘the holy grail’? Harm Edens legt deze vraag rechtstreeks voor aan vijf sprekers. Jan Jacob van Dijk van het Klimaatakkoord stelt nog voorzichtig dat waterstof inderdaad ‘helpt bij de energietransitie’; de andere vier zeggen volmondig ‘ja’.

“Maar,” zo zegt Dorine Bosman van de Port of Amsterdam: “Iedereen wacht op elkaar, dat is de ellende. Bedrijven denken: wij zijn maar een klein schakeltje, wij kunnen niks veranderen. Daar hebben we dus nog wat kip-ei-dillema’s te doorbreken.” Gedurende het gesprek blijkt dat bedrijven het nog een te groot risico vinden om voluit in waterstof te investeren.

Wat zou nodig zijn om wél door te pakken met waterstof? Een bereidheid van bedrijven om over hun eigen schaduw heen te stappen, met elkaar een samenwerkingsverband aan te gaan zodat de risico’s te overzien zijn, zeggen de sprekers. Lex de Groot van Neptune Energy: “Er gebeuren al veel dingen parallel bij bedrijven. Er moet iemand opstaan die alles aan elkaar knoopt en een strik erom doet.”

Als afsluiter geeft politicoloog Maarten Hajer in zijn inspirational speech als tip mee dat we een ander verhaal over de energietransitie moeten vertellen. Hem valt het op dat we vaak spreken van een ‘crisis’ die we moeten bedwingen. Terwijl hij liever zou spreken over gedeelde ideaalbeelden voor de toekomst – anders is de missie kansloos, zo denkt hij.

Voordat de bezoekers naar de netwerkborrel gaan en zich klaar maken voor de offshore excursies in IJmuiden en Den Helder de volgende dag, heeft Harm Edens laatste wijze woorden. “De tijd van treuzelen is voorbij. Zullen we dat met elkaar afspreken? Als we die energietransitie binnen de tijd willen halen, gaat niet langer wachten héél veel tijd schelen.”

“Ik ben werkzaam in de supply chain voor wind op zee. Met Z-Bridge faciliteren wij offshore transfers van zowel mensen als cargo. Ik was vandaag benieuwd naar de ambities van de overheid, hun concrete acties en wat wij daar vervolgens in kunnen betekenen. Daarom vond ik het expert debat interessant om te horen; daar ging het wat meer de diepte in over hoe het er concreet uit kan zien.”

“Ik werk hier om de hoek, in de haven van IJmuiden aan de bouw van Hollandse Kust Zuid, dus WindDay past goed in mijn straatje. Het is drukker dan ik dacht! Dat geeft denk ik wel aan dat we als sector relevanter aan het worden zijn. Ik vind het vooral interessant om hier te horen over nieuwe technieken zoals blade recycling. Verder is deze dag een mooie kans om ons als Vattenfall te presenteren in de hal waar mensen ons direct even aan kunnen spreken.”

“In mijn werk is het belangrijk om in gesprek te gaan met ontwikkelaars, provincies en gemeentes om te weten hoe we hen nog beter kunnen adviseren. Hier is iedereen bij elkaar, dus dat werkt heel handig. Voor mezelf is dit ook een handige netwerkdag. Ik ben pas twee jaar geleden begonnen bij de RVO, in coronatijd dus, en vind het fijn hier eindelijk de gezichten te zien bij die mensen waar ik de naam al vaak van voorbij heb zien komen.”